کد مطلب:161263 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:161
آمار نهضت عاشورا
نقش آمار در ارائه ی سیمای روشن تر از هر موضوع و حادثه، غیرقابل انكار است. در حادثه كربلا و مسائل قبل و بعد از آن، با توجه به اختلافات در نقل ها و منابع، نمی توان در بسیاری از جهات، آمار دقیق و مورد اتفاق ذكر كرد و آنچه نقل شده، گاهی تفاوت های بسیاری با هم دارد. با اینحال بر كسی پوشیده نیست كه مطالب آماری، حادثه ی كربلا را گویاتر می سازد. به همین دلیل به ذكر نمونه هایی از ارقام و آمار می پردازیم. [1] .
ناگفته نماند كه اختلاف در برخی از آمارها، از اهمیت و عظمت و صراحت پیام عاشورا نخواهد كاست. مضافا بر اینكه، بنابر فرض تفاوتهایی بسیار در برخی از آمار و ارقام، این امر تأثیری در هدف و نیز روند حادثه ی عاشورا ندارد. مدت قیام امام حسین علیه السلام از روز امتناع با یزید تا روز عاشورا، 175 روز طول كشید؛ 12 روز در مدینه، 132 روز در مكه، 23 روز بین راه مكه و كربلا، و 8 روز - دوم تا دهم محرم - در كربلا.
منزلهایی كه در بین مكه تا كوفه بود و امام حسین علیه السلام آنها را پیمود تا به كربلا رسید، 17 منزل بود. [2] .
فاصله ی منزلها 3 فرسخ و گاهی 5 فرسخ بود.
منزلها میان كوفه تا شام، 14 منزل [3] بود؛ كه اهل بیت علیهم السلام را در حال اسارت از آنها عبور دادند. [4] .
نامه هایی كه از كوفه به امام حسین علیه السلام در مكه رسید و او را دعوت به آمدن كرده بودند، 12000 نامه بود.
بیعت كنندگان با مسلم بن عقیل در كوفه، 18000 نفر بودند.
شهدای كربلا از اولاد ابی طالب كه نامشان در زیارت ناحیه آمده است 17 نفر، و كسانی كه نامشان در زیارت ناحیه نیامده 13 نفرند؛ 3 نفر هم كودك از بنی هاشم شهید شدند؛ جمعا 33 نفر: امام حسین علیه السلام؛ 3 نفر از اولاد امام حسین علیه السلام؛ 9 نفر از اولاد امام علی علیه السلام؛ 4 نفر از اولاد امام حسن علیه السلام؛ 12 نفر از اولاد عقیل؛ 4 نفر از اولاد جعفر.
غیر از امام حسین علیه السلام و بنی هاشم، شهدایی كه نامشان در زیارت ناحیه مقدسه و برخی منابع دیگر آمده است 82 نفرند. غیر از آنان، نام 29 نفر دیگر در منابع متأخر آمده است.
جمع شهدای كوفه از یاران امام حسین علیه السلام، 138 نفر است كه 14 نفر از این جمع، غلام بوده اند.
شهدایی كه سرهایشان بین قبایل تقسیم شد و از كربلا به كوفه بردند، 78 نفر بودند. تقسیم سرها به این صورت بود: قیس بن اشعث رئیس بنی كنده، 13 سر؛ شمر رئیس هوازن، 12 سر؛ قبیله ی بنی تمیم، 17 سر؛ قبیله ی بنی اسد، 16 سر؛ قبیله ی مذحج، 6 سر؛ افراد متفرقه از قبایل دیگر، 13 سر؛ و سر مقدس اباعبدالله علیه السلام.
پس از شهادت امام حسین علیه السلام، 33 زخم نیزه و 34 ضربه ی شمشیر، غیر از زخمهای
تیر بر بدن آن حضرت بود. [5] .
شركت كنندگان در اسب تاختن بر بدن امام حسین علیه السلام، 10 نفر - همه ولدالزنا [6] - بودند.
تعداد سپاه كوفه كه به جنگ با امام حسین علیه السلام آمدند، 33000 نفر بودند؛ كه آنچه در نوبت اول آمد 22000 نفر بود: عمر سعد با 6000، سنان با 4000، عروة بن قیس با 4000، شمر با 4000، شبث بن ربعی با 4000؛ و آنچه بعدا اضافه شدند: یزید بن ركاب كلبی با 2000، حصین بن نمیر با 4000، مازنی با 3000، نصر مازنی با 2000 نفر.
سیدالشهداء علیه السلام روز عاشورا، برای 10 نفر مرثیه خواند و در شهادتشان سخنانی فرمود و آنان را دعا، یا دشمنان آنان را نفرین كرد. این افراد عبارتند از: علی اكبر علیه السلام، ابوالفضل العباس علیه السلام، قاسم بن الحسن علیه السلام، عبدالله بن حسن علیه السلام، عبدالله یا علی اصغر طفل شیرخوار علیه السلام، مسلم بن عوسجه، حبیب بن مظاهر، حر بن یزید ریاحی، زهیر بن قین و جون. در شهادت 2 نفر آنان درود و سلام فرستاد: مسلم بن عقیل و هانی بن عروة.
امام حسین علیه السلام بر بالین 7 نفر از شهداء پیاده رفت: مسلم بن عوسجه، حر بن یزید ریاحی، واضح رومی، جون، عباس علیه السلام، علی اكبر علیه السلام، قاسم علیه السلام.
سر 3 شهید را روز عاشورا به جانب امام حسین علیه السلام انداختند: عبدالله بن عمیر كلبی، عمر بن جناده، عابس بن ابی شبیب شاكری.
3 نفر را روز عاشورا قطعه قطعه كردند: علی اكبر علیه السلام، عباس علیه السلام، عبدالرحمن بن عمیر.
مادر 8 نفر [7] از شهدای كربلا، در روز عاشورا حضور داشتند و شاهد شهادت پسر
خود بودند: عبدالله بن الحسین علیه السلام كه مادرش رباب بود. عون بن عبدالله جعفر كه مادرش زینب علیهاالسلام بود. قاسم بن الحسن علیه السلام كه مادرش رمله بود. عبدالله بن الحسن كه مادرش بنت شلیل جیلیه بود. عبدالله بن مسلم كه مادرش رقیه، دختر علی علیه السلام بود. محمد بن ابی سعید بن عقیل و عمرو بن جناده و عبدالله بن وهب كلب كه مادرشان ام وهب بود.
پدر 7 نفر از شهدای كربلا، در روز عاشورا حضور داشتند و شاهد شهادت پسر خود بودند: علی اكبر علیه السلام، عبدالله بن حسین علیه السلام، عمرو بن جناده، عبدالله بن یزید، عبیدالله بن یزید، مجمع بن عائذ، عبدالرحمن بن مسعود.
كودكان نابالغ كه در كربلا به شهادت رسیدند 5 نفر بودند: عبدالله یا علی اصغر علیه السلام طفل شیرخوار امام حسین علیه السلام، عبدالله بن حسن، محمد بن ابی سعید بن عقیل، قاسم بن حسن علیه السلام، عمرو بن جناده ی انصاری.
از شهدای كربلا، 5 نفر از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بودند: انس بن حرث كاهلی، حبیب بن مظاهر، مسلم بن عوسجه، هانی بن عروة، عبدالله بن بقطر عمیری.
در ركاب سیدالشهداء علیه السلام 15 غلام شهید شدند: نصر و سعد از غلامان علی علیه السلام، منجح غلام امام حسن مجتبی علیه السلام، اسلم و قارب غلامان امام حسین علیه السلام، حرث غلام حمزه، جون غلام ابوذر، رافع غلام مسلم ازدی، سعد غلام عمر صیداوی، سالم غلام بنی المدینه، سالم غلام عبدی، شوذب غلام شاكر، شیب غلام حرث جابری، واضح غلام حرث سلمانی. این 14 نفر در كربلا شهید شدند. سلمان غلام امام حسین علیه السلام كه فرستاده ی حضرت به بصره بود و در آنجا به شهادت رسید.
از یاران امام حسین علیه السلام در روز عاشورا 2 نفر اسیر و بعد شهید شدند: سوار بن منعم و موقع بن ثمامه ی صیداوی.
از یاران امام حسین علیه السلام در كربلا، 4 نفر پس از شهادت آن حضرت به شهادت رسیدند: سعد بن حرث و برادرش ابوالحتوف، سوید بن ابی مطاع - كه مجروح بود - و محمد بن ابی سعید بن عقیل.
5 نفر از زنان، از خیام حسینی به طرف دشمن بیرون آمده و حمله یا اعتراض
كردند: كنیز مسلم بن عوسجه، ام وهب زن عبدالله كلبی، مادر عبدالله كلبی، زینب كبری علیهاالسلام، مادر عمرو بن جناده.
زنی كه در كربلا شهید شد، ام وهب كه همسر عبدالله بن عمیر كلبی بود. [8] .
زنانی كه در كربلا بودند: زینب علیهاالسلام، ام كلثوم علیهاالسلام، فاطمه علیهاالسلام، صفیه علیهاالسلام، رقیه علیهاالسلام،ام هانی علیهاالسلام،- كه این 6 نفر از اولاد علی بن ابی طالب علیه السلام بودند - فاطمه علیهاالسلام و سكینه علیهاالسلام - كه از دختران سیدالشهداء علیه السلام بودند - رباب علیهاالسلام، عاتكه، مادر محسن بن حسن علیه السلام، دختر مسلم بن عقیل، فضه ی نوبیه، كنیز خاص حسین علیه السلام، مادر وهب بن عبدالله.
ناگفته نماند كه اختلاف در برخی از آمارها، از اهمیت و عظمت و صراحت پیام عاشورا نخواهد كاست. مضافا بر اینكه، بنابر فرض تفاوتهایی بسیار در برخی از آمار و ارقام، این امر تأثیری در هدف و نیز روند حادثه ی عاشورا ندارد. مدت قیام امام حسین علیه السلام از روز امتناع با یزید تا روز عاشورا، 175 روز طول كشید؛ 12 روز در مدینه، 132 روز در مكه، 23 روز بین راه مكه و كربلا، و 8 روز - دوم تا دهم محرم - در كربلا.
منزلهایی كه در بین مكه تا كوفه بود و امام حسین علیه السلام آنها را پیمود تا به كربلا رسید، 17 منزل بود. [2] .
فاصله ی منزلها 3 فرسخ و گاهی 5 فرسخ بود.
منزلها میان كوفه تا شام، 14 منزل [3] بود؛ كه اهل بیت علیهم السلام را در حال اسارت از آنها عبور دادند. [4] .
نامه هایی كه از كوفه به امام حسین علیه السلام در مكه رسید و او را دعوت به آمدن كرده بودند، 12000 نامه بود.
بیعت كنندگان با مسلم بن عقیل در كوفه، 18000 نفر بودند.
شهدای كربلا از اولاد ابی طالب كه نامشان در زیارت ناحیه آمده است 17 نفر، و كسانی كه نامشان در زیارت ناحیه نیامده 13 نفرند؛ 3 نفر هم كودك از بنی هاشم شهید شدند؛ جمعا 33 نفر: امام حسین علیه السلام؛ 3 نفر از اولاد امام حسین علیه السلام؛ 9 نفر از اولاد امام علی علیه السلام؛ 4 نفر از اولاد امام حسن علیه السلام؛ 12 نفر از اولاد عقیل؛ 4 نفر از اولاد جعفر.
غیر از امام حسین علیه السلام و بنی هاشم، شهدایی كه نامشان در زیارت ناحیه مقدسه و برخی منابع دیگر آمده است 82 نفرند. غیر از آنان، نام 29 نفر دیگر در منابع متأخر آمده است.
جمع شهدای كوفه از یاران امام حسین علیه السلام، 138 نفر است كه 14 نفر از این جمع، غلام بوده اند.
شهدایی كه سرهایشان بین قبایل تقسیم شد و از كربلا به كوفه بردند، 78 نفر بودند. تقسیم سرها به این صورت بود: قیس بن اشعث رئیس بنی كنده، 13 سر؛ شمر رئیس هوازن، 12 سر؛ قبیله ی بنی تمیم، 17 سر؛ قبیله ی بنی اسد، 16 سر؛ قبیله ی مذحج، 6 سر؛ افراد متفرقه از قبایل دیگر، 13 سر؛ و سر مقدس اباعبدالله علیه السلام.
پس از شهادت امام حسین علیه السلام، 33 زخم نیزه و 34 ضربه ی شمشیر، غیر از زخمهای
تیر بر بدن آن حضرت بود. [5] .
شركت كنندگان در اسب تاختن بر بدن امام حسین علیه السلام، 10 نفر - همه ولدالزنا [6] - بودند.
تعداد سپاه كوفه كه به جنگ با امام حسین علیه السلام آمدند، 33000 نفر بودند؛ كه آنچه در نوبت اول آمد 22000 نفر بود: عمر سعد با 6000، سنان با 4000، عروة بن قیس با 4000، شمر با 4000، شبث بن ربعی با 4000؛ و آنچه بعدا اضافه شدند: یزید بن ركاب كلبی با 2000، حصین بن نمیر با 4000، مازنی با 3000، نصر مازنی با 2000 نفر.
سیدالشهداء علیه السلام روز عاشورا، برای 10 نفر مرثیه خواند و در شهادتشان سخنانی فرمود و آنان را دعا، یا دشمنان آنان را نفرین كرد. این افراد عبارتند از: علی اكبر علیه السلام، ابوالفضل العباس علیه السلام، قاسم بن الحسن علیه السلام، عبدالله بن حسن علیه السلام، عبدالله یا علی اصغر طفل شیرخوار علیه السلام، مسلم بن عوسجه، حبیب بن مظاهر، حر بن یزید ریاحی، زهیر بن قین و جون. در شهادت 2 نفر آنان درود و سلام فرستاد: مسلم بن عقیل و هانی بن عروة.
امام حسین علیه السلام بر بالین 7 نفر از شهداء پیاده رفت: مسلم بن عوسجه، حر بن یزید ریاحی، واضح رومی، جون، عباس علیه السلام، علی اكبر علیه السلام، قاسم علیه السلام.
سر 3 شهید را روز عاشورا به جانب امام حسین علیه السلام انداختند: عبدالله بن عمیر كلبی، عمر بن جناده، عابس بن ابی شبیب شاكری.
3 نفر را روز عاشورا قطعه قطعه كردند: علی اكبر علیه السلام، عباس علیه السلام، عبدالرحمن بن عمیر.
مادر 8 نفر [7] از شهدای كربلا، در روز عاشورا حضور داشتند و شاهد شهادت پسر
خود بودند: عبدالله بن الحسین علیه السلام كه مادرش رباب بود. عون بن عبدالله جعفر كه مادرش زینب علیهاالسلام بود. قاسم بن الحسن علیه السلام كه مادرش رمله بود. عبدالله بن الحسن كه مادرش بنت شلیل جیلیه بود. عبدالله بن مسلم كه مادرش رقیه، دختر علی علیه السلام بود. محمد بن ابی سعید بن عقیل و عمرو بن جناده و عبدالله بن وهب كلب كه مادرشان ام وهب بود.
پدر 7 نفر از شهدای كربلا، در روز عاشورا حضور داشتند و شاهد شهادت پسر خود بودند: علی اكبر علیه السلام، عبدالله بن حسین علیه السلام، عمرو بن جناده، عبدالله بن یزید، عبیدالله بن یزید، مجمع بن عائذ، عبدالرحمن بن مسعود.
كودكان نابالغ كه در كربلا به شهادت رسیدند 5 نفر بودند: عبدالله یا علی اصغر علیه السلام طفل شیرخوار امام حسین علیه السلام، عبدالله بن حسن، محمد بن ابی سعید بن عقیل، قاسم بن حسن علیه السلام، عمرو بن جناده ی انصاری.
از شهدای كربلا، 5 نفر از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بودند: انس بن حرث كاهلی، حبیب بن مظاهر، مسلم بن عوسجه، هانی بن عروة، عبدالله بن بقطر عمیری.
در ركاب سیدالشهداء علیه السلام 15 غلام شهید شدند: نصر و سعد از غلامان علی علیه السلام، منجح غلام امام حسن مجتبی علیه السلام، اسلم و قارب غلامان امام حسین علیه السلام، حرث غلام حمزه، جون غلام ابوذر، رافع غلام مسلم ازدی، سعد غلام عمر صیداوی، سالم غلام بنی المدینه، سالم غلام عبدی، شوذب غلام شاكر، شیب غلام حرث جابری، واضح غلام حرث سلمانی. این 14 نفر در كربلا شهید شدند. سلمان غلام امام حسین علیه السلام كه فرستاده ی حضرت به بصره بود و در آنجا به شهادت رسید.
از یاران امام حسین علیه السلام در روز عاشورا 2 نفر اسیر و بعد شهید شدند: سوار بن منعم و موقع بن ثمامه ی صیداوی.
از یاران امام حسین علیه السلام در كربلا، 4 نفر پس از شهادت آن حضرت به شهادت رسیدند: سعد بن حرث و برادرش ابوالحتوف، سوید بن ابی مطاع - كه مجروح بود - و محمد بن ابی سعید بن عقیل.
5 نفر از زنان، از خیام حسینی به طرف دشمن بیرون آمده و حمله یا اعتراض
كردند: كنیز مسلم بن عوسجه، ام وهب زن عبدالله كلبی، مادر عبدالله كلبی، زینب كبری علیهاالسلام، مادر عمرو بن جناده.
زنی كه در كربلا شهید شد، ام وهب كه همسر عبدالله بن عمیر كلبی بود. [8] .
زنانی كه در كربلا بودند: زینب علیهاالسلام، ام كلثوم علیهاالسلام، فاطمه علیهاالسلام، صفیه علیهاالسلام، رقیه علیهاالسلام،ام هانی علیهاالسلام،- كه این 6 نفر از اولاد علی بن ابی طالب علیه السلام بودند - فاطمه علیهاالسلام و سكینه علیهاالسلام - كه از دختران سیدالشهداء علیه السلام بودند - رباب علیهاالسلام، عاتكه، مادر محسن بن حسن علیه السلام، دختر مسلم بن عقیل، فضه ی نوبیه، كنیز خاص حسین علیه السلام، مادر وهب بن عبدالله.
[1] عمده ي اين آمار و ارقام از «زندگي اباعبدالله الحسين عليه السلام»، «وسيلة الدارين في انصار الحسين» و «ابصار العين» استخراج شده است. (به نقل از فرهنگ عاشورا، ص 34 تا 37).
[2] البته 18 منزل را به نقل از «معجم البلدان» شمرده اند، اما بيش از 17 منزل نام نبرده اند.
[3] و به قولي 20 منزل بود.
[4] سابقا در خصوص ورود كاروان به شام گفتيم كه 20 منزل را - بنابر نقل قصه ي كربلا از لهوف ص 73 - پشت سر گذراندند. و در اينجا آماري كه از منابع ديگر - بنابر نقل فرهنگ عاشورا - آورديم 14 منزل را ذكر كرده اند. البته پيرامون اختلافات در تعداد منزلها مي توان اين توضيح را آورد كه شايد مراد از منزلهاي مكه تا كربلا، در مواردي كه تعداد آن را كمتر ذكر كرده اند، مكانهايي باشد كه در آنجا توقف يكروزه داشته اند، نه اينكه هر جائي كه استراحت كرده يا نمار گزاردند و يا امام حسين عليه السلام براي آنها سخنراني كرده اند؛ بلكه مراد جاهايي است كه مجموع اينها در آنجا اتفاق افتاده باشد و لذا آمار منزلها تقليل يافته است. همچنين است منزلهايي كه كاروان اسراء از آنها عبور كرده اند. همچنين ممكن است آنهايي كه تعداد منزلها را زياد ذكر كرده اند، منظورشان جاهايي باشد كه كاروان عبور كرده باشد، ولو استراحت يا نماز و سخنراني انجام نشده باشد.
[5] اين روايت از امام صادق عليه السلام وارد شده است.
[6] بحارالأنوار، ج 45، ص 59.
[7] در «ابصار العين» 9 نفر ذكر شده و يكي از آنها ليلي مادر علي اكبر عليه السلام است كه بنابر قول مشهور، مورد قبول واقع نشده است. و گويند وي قبل از واقعه ي كربلا وفات نموده بود.
[8] ام وهب دختر عبد و همسر عبدالله بن عمير كلبي از طايفه ي بني عليم بود. چون شوهرش تصميم گرفت از كوفه به ياري حسين عليه السلام بيرون آيد، ام وهب نيز اصرار كرد تا او را هم با خود ببرد. شبانه به ياران امام حسين عليه السلام در كربلا پيوستند. روز عاشورا وقتي شوهرش به ميدان رفت، او نيز چوبي بدست گرفته و به ميدان شتافت كه امام حسين عليه السلام مانع او شد و فرمود: «بر زنان جهاد نيست». وي پس از شهادت شوهرش به بالين او رفت و صورت او را پاك مي كرد كه شمر، غلامي را سراغ او فرستاد. آن غلام با گرزي بر سر آن زن زد و او را به شهادت رساند. (انصار الحسين، ص 61؛ به نقل از تاريخ طبري).